گروه اقتصادی مشرق -حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در دی ماه 92 در دیدار رئیس و اعضای شورای اسلامی، شهردار، معاونان و شهرداران مناطق مختلف تهران با اشاره به لزوم اهتمام ویژه به معماریِ ساخت‌وسازها در تهران  به منظور ایجاد فضای سبک زندگی اسلامی  تأکید کرده بودند: حقیقتاً معماری و نمای تهران، نمای یک شهر اسلامی نیست و شهرداری و شورای شهر باید این موضوع را جزو جدی‌ترین مسائل خود بدانند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به تأثیرگذاری معماری و نمای ساخت‌و‌سازها بر فضای سبک زندگی افزودند: باید هرچه ممکن است، محیط زندگی شهر به گونه‌ای طراحی و ساخته شود که تحقق سبک زندگی اسلامی راحت‌تر امکان‌پذیر باشد.

اما ارتفاعات البرز در كوه‌هاي شمال غرب تهران، به‌عنوان محدوده‌اي كه بالاتر از «تراز 1800متر» قرار گرفته، مدتي است به محل جديد ساخت‌وسازها تبديل شده است.

اين در حالي است كه طبق مقررات سال‌هاي اخير مديريت شهري تهران، هر نوع ساخت‌وساز در زمين‌هايي با ارتفاع بيش‌از 1800 متر از سطح دريا، ممنوع بوده و در اين فضاهاي مرتفع شهر، به دليل لزوم رعايت يكسري مسائل زيست‌محيطي، صرفا احداث كمربندسبز براي تسهيل جريان وزش باد پاك، مجاز بوده است.

اما مشاهده‌های ماه‌هاي اخير آن هم با چشم غيرمسلح در كوه‌هاي شمال غرب تهران بيانگر آن است كه تعداد سازه‌هاي نه‌چندان كم‌طبقه در ارتفاعات غيرمجاز پايتخت، تاحدودي افزايش پيدا كرده است. پيش‌تر تا نيمه‌هاي سال91، در اين قسمت از كوه‌هاي البرز، فقط يك مجتمع دانشگاهي قرار داشت، اما هم‌اكنون تعداد قابل‌توجهي ساختمان ديگر در اطراف اين مجتمع به همراه يكسري المان شهري –خيابان‌هاي جدول‌كشي شده و ...نيز اضافه شده است و شكل اين محدوده از ارتفاعات تهران را به حالت «شبه‌شهر» تغيير داده است.

بررسي‌هاي نشان مي‌دهد: در دو سال اخير با آمدن طرح تفصيلي جديد، ممنوعيت 100درصدي ساخت‌وساز در تراز 1800 متر، به نوعي كمرنگ شد.  مسوولان شهري در اين باره مي‌گويند: طبق ضوابط طرح‌تفصيلي، در برخی ارتفاعات تهران، احداث مجموعه‌هاي خدماتي از جمله هتل، مجاز است؛ اما مسكوني‌سازي همچنان ممنوع است.

 بعد از باغ، اين بار كوه

بر اساس این گزارش، ریه‌های تنفسی شهر در حال بسته شدن است. دستیابی به سود حاصل از ساخت‌وساز‌های چند ده طبقه‌ای چند سالی است که باغات شمال تهران را به‌دلیل کمبود زمین طعمه بساز و بفروش‌ها کرده است. درختان مظلومی که به‌راحتی سر فرود می‌آورند و جای خود را به آسمانخراش‌های ناموزون می‌دهند.

همین پدیده سبب شده تا سطوح باقيمانده از عرصه سبز كلان‌شهر تهران، قابليت تصفيه هواي پايتخت را  از آلودگي‌هايي كه فراتر از حد استاندارد توليد مي‌شوند، از دست بدهند و وضعیت زیست‌محیطی این کلان‌شهر قرمز شود. مطابق با گزارش كميته محيط‌زيست شوراي شهر تهران، ظرف 25سال اخير، 24درصد از مساحت سبز پايتخت–عرصه‌هاي باغي- زير بار ساخت‌وساز قرار گرفته و با اين ميزان تغييركاربري، عملا 4 هزار و 500 هكتار از باغات تهران كه معادل كل فضاي سبز اين شهر در دهه 50 بوده، به ساختمان‌هاي مسكوني و تجاري تبديل شده است. اين ميزان عرصه سبز از دست رفته، تقريبا معادل 5/7 درصد مساحت فعلي كلان‌شهر تهران است.

فعاليت ساختماني در زمين‌هاي «سبز» تهران اگر چه طي ماه‌هاي اخير به‌عنوان يك عارضه خطرناك از طرف دولت مطرح شد و توسط مديريت‌شهري تحت پيگيري قرار گرفت، اما پيشروي بسازوبفروش‌ها به اين زمين‌ها به بهانه تامین منابع مالی شهر همچنان ادامه دارد.  البته فقط درختان نیستند که قربانی می‌شوند، بسازوبفروش‌ها برای ساخت‌وساز از يك خط قرمز ديگر هم عبور کرده‌اند و دست به دامان دامنه‌های البرز شده‌اند.

 چمران: قبول نداريم

ارتفاعات كوه‌هاي شمال غرب تهران تحت عنوان تراز 1800 متر، خط قرمزی بود که با دست‌اندازی بساز و بفروش‌ها هم‌اكنون محو شده و اثر چندانی از آن باقی نمانده است، اما مهدی چمران رئیس کنونی شورای شهر تهران چنین اعتقادی ندارد و می‌گوید: هم‌اکنون هیچ پروانه ساخت‌و‌سازی در ارتفاعات بالاتر از 1800 متر صادر نمی‌شود. افرادی که مدعی هستند این ساخت‌و‌سازها هم‌اکنون در حال انجام است مستندات خود را به ما معرفی کنند تا جلوی آن را بگیریم.

او حتی هشدار داده که در صورت ساخت‌و‌ساز در ارتفاعات بالاتر از 1800 متر، شهردار تهران، شهردار منطقه را عزل خواهد کرد. با این حال مناطقی از شمال پایتخت که تا دهه پیش به عنوان دامنه‌های کوه تلقی می‌شدند هم‌اکنون به محل ساخت‌وساز با کاربری‌های مختلف بدل شده‌اند.

بر اساس طرح جامع شهری ساخت‌وساز در مناطق مختلف شهر تا ارتفاعی مشخص مجاز است. در منطقه یک ميزان پيشروي ساخت‌وساز به ارتفاعات كوه‌ها حداكثر تا ارتفاع 1800 متر، در منطقه پنج 1600 متر و در منطقه 22 معادل 1400 متر به عنوان مبنای ارتفاع مجاز ساخت‌وساز شناخته می‌شوند؛ به اين معني كه ارتفاع زمين محل ساخت‌وساز، از سطح دريا نبايد بيش از ارقام ذكر شده باشد.

دنیای اقتصاد در همین ارتباط نوشت: پس از تصویب و ابلاغ طرح تفصیلی جدید، اصطلاح متفاوتی جایگزین ارتفاع مجاز ساخت‌وساز در شمال شهر شد. «خط محدوده شهر تهران در شمال» اصطلاح جدیدی است که خط قرمز ساخت‌وساز در شمال تهران را مشخص می‌کند. براساس ضوابط طرح تفصیلی جدید ساخت‌وساز پایین‌تر و روی خط محدوده شهر تهران در شمال، منافاتی با قوانین شهرسازی جدید ندارد.

«خط‌ محدوده شهر تهران در شمال» در طرح تفصیلی جدید در برخی مناطق به عنوان پهنه  G323يا همان حفاظت ویژه مشخص شده است که ساخت‌وساز در محدوده آن به‌صورت مشروط شده است. به این معنی که ساخت‌وساز با کاربری‌های خدماتی همچون هتل و درمانگاه مجاز شناخته می‌شود، اما امکان صدور مجوز ساخت با کاربری مسکونی در آنها وجود ندارد.

این در حالی است که یکی از موارد ساخت‌وساز در دامنه کوه‌ها که دو سال پیش از سوی یکی از اعضای شورای شهر تهران در دوره سوم مورد انتقاد گرفت ساخت‌وساز در ارتفاعات حصارک در غرب تهران بود.

تا چند سال پیش ساختمان واحد علوم و تحقیقات تنها ساختمانی بود که در ارتفاعات حصارک در غرب تهران قرار داشت. حتی چندین سال پیش در زمان احداث این ساختمان مخالفت‌هایی با موقعیت قرارگیری آن شد و عنوان شد نباید در ارتفاعات تهران - تراز بالای 1800 متر- ساخت‌وساز شود؛ اما هم‌اکنون در کنار ساختمان دانشگاه، تعدادی سازه دیگر از جمله یک هتل با ظرفيت 1000 تخت نیز در حال ساخت است.

خسرو دانشجو، سخنگوی شورای شهر تهران در دوره سوم درباره ساخت این هتل اعلام کرده بود: «ساخت این هتل با ظرفیت 1000 نفر به پایان رسیده است و تعداد زیادی پروژه در این سایت در دست احداث است که طی هفت ماه آینده این پروژه‌ها به بهره‌برداری می‌رسد.» حالا بعد از گذشت دو سال از اجرای این پروژه علاوه‌بر این ساختمان، ارتفاعات تهران و کوهپایه‌های اطراف آن پر از ساختمان‌های عظیم‌الجثه شده که طرح تفصیلی تهران مدعی است این نقاط جزو پهنه سبز قرار دارد و نباید در آنها ساخت‌ و‌ساز شود.

 به يك نمونه برخورد كردم

محمد حقانی، رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران با بیان اینکه ساخت‌وساز در نقاط سبز و خط محدوده شهر تهران در شمال به‌شدت از سوی شورای شهر در حال پیگیری است به «دنیای اقتصاد» گفت: بی‌توجهی به محدودیت منابع موجب شده است تا امروز بسیاری از شهروندان تهرانی با مشکلات ترافیک و آلودگی هوا دست و پنجه نرم کنند. برخلاف بسیاری، من بر این باور هستم که بسیاری از مشکلات فعلی شهر تهران، نه به فقدان قوانین یا بحث‌های کارشناسی که به سوءمدیریت شهری مربوط است.

او ادامه داد: مدیریت شهری در تمامی شهرهای پیشرفته دنیا از یکسری قوانین و استاندارد‌های مشخص پیروی می‌کند. در تهران اما آنقدر با مصوبات و قوانین بازی می‌شود تا در عمل اثری از آن باقی نمی‌ماند.

رئیس کمیته محیط زیست شورای‌شهر تهران تصریح کرد: شهرداری‌ها در کل کشور به جای کسب درآمدهای پایدار از طریق عوارض و شهرسازی و نوسازی رو به تراکم‌فروشی یا شهرفروشی آورده‌اند. این مورد در تهران با شدت بیشتری رخ داده است طوری که در مواردی حتی اضافه بر طرح جامع و تفصیلی شهر تهران، ساخت‌وساز و حتی تغییر پهنه (تبدیل فضای سبز به فضای مسکونی) صورت گرفته است.

او اضافه کرد: تراکم ساخت‌وساز در نهایت به افزایش جمعیت در این شهر منجر شده که حاصل آن، چیزی جز محدودیت در پروژه‌های خدمات‌رسانی نیست. او به دیدار  اعضای شورای شهر تهران با مقام معظم رهبری و تاکید ایشان در خصوص مقابله با ساخت‌وساز در ارتفاعات پایتخت اشاره کرد و افزود: بعد از فرمایشات آقا، اعضای شورای شهر برای پیگیری این موضوع کارگروهی تشکیل دادند.

حقانی با بیان اینکه پس از ابلاغ و اجرای طرح تفصیلی جدید، به جای ارتفاع 1800 عنوان «خط محدوده شمال تهران» مبناي حريم ساخت وسازها قرار گرفته است، اظهار کرد: در جلساتی که با شهرداران مناطق شمالی شهر تهران برگزار شد، تاکید کردند که به شکل جدی مطرح شده که چنین ساخت و سازهایی وجود ندارد.

عضو شورای شهر تهران گفت: البته شخصا به چندین مورد ساخت وساز بالای خط محدوده شمالی شهر تهران برخورد کردم. یکی از آنها در ضلع شمالی پارک جمشیدیه بود که دقیقا بالای محدوده مشخص شده پروانه ساخت صادر شده بود.

او ادامه داد: این موضوع با پیگیری شورای شهر تهران و معاون خدمات شهری شهرداری تهران متوقف شد. این عضو شورای شهر تاکید کرد: در حال حاضر در وضعیتی که شورا بر این موضوع حساس شده و اسناد توسعه شهر تهران (طرح جامع و تفصیلی جدید) هر گونه ساخت وساز را بالای خط محدوده شهر تهران قدغن کرده است، شهرداری تهران هم مدعی است چنین ساخت‌وسازهایی انجام نمی‌شود.

به گفته وی اخیرا گزارش تازه‌ای در این حوزه به دست شورای شهر تهران نرسیده است اما در صورتی که ساخت‌وساز ارتفاعات حصارک صحت داشته باشد این موضوع توسط کارگروه ویژه شورا پیگیری می‌شود.

 به «بن‌بست» خورده ایم!

رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران با استفاده از تعبیر «بن‌بست» در مواجهه با برخی مشکلات شهر تهران عنوان کرد: روند مواجهه مجموعه شهرداری تهران در بررسی و حل این مشکلات به‌گونه‌ای است که شورای شهر تهران را در مقابله با مشکلات موجود شهر در بن‌بست قرار داده است.

رحمت‌الله حافظی، رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر در پاسخ به این سوال که چرا با وجود تاکیدات مقام معظم رهبری برای جلوگیری از ساخت‌وساز خارج از خط محدوده شمال شهر تهران، هنوز هم این روند ادامه دارد؟ گفت: مشکلات و مسائلی که پارلمان محلی پایتخت با شهرداری در برخی از حوزه‌ها دارد از یک طرف متنوع و زیاد است و از طرف دیگر پاسخ شهرداری به تذکرات ارائه شده از سوی شورا بعضا غیرقابل پذیرش است؛ همین موضوع خودش بن‌بستی ایجاد کرده است.او ادامه داد: واقعا شورا نمی‌داند در مقابل این انحرافات و مغايرت‌ها باید چه تصمیمی بگیرد.

این عضو شورای شهر تهران با اشاره به برخی تخلفات در حوزه ساخت‌وسازهای خارج از خط محدوده شمال شهر و در ارتفاعات تهران  تصریح کرد: بعضا این‌گونه مشکلات تصمیماتی است که در چند سال گذشته برخلاف ضوابط و مقررات طرح تفصیلی جدید گرفته شده است.او افزود: در مقابل با اجرای این تصمیمات حقی را هم  برای بخشی از مردم ایجاد کرده‌اند. حافظی با بیان اینکه در برخی از حوزه‌ها با چنین بن‌بستی مواجه شده‌ایم، اظهار کرد: قطعا از ادامه این روند جلوگیری خواهیم کرد و اجازه نخواهیم داد این روند ادامه داشته باشد.